Abstract
Since the emergence of criminology as a science, one of the main problems taken up by criminologists was the relations between poverty and crime. Initially, the studies aimed to work out actions to prevent crime and to protect the rest of the society from the marginalized, the excluded and the poor. It was pointed out that that the group called the underclass was marked by criminal deeds of its members, alcohol abuse, family disruption, single parenting, dependence on social security, and physical abuse in families. Only until later, with the development of victimology, the other side started to be observed – the description of the underclass is true as much in the case of perpetrators as it is in the case of victims. It has been proved that poverty and marginalization are related to a higher risk of becoming a victim of a crime. In case of poverty and social exclusion, one can speak of a cause-effect relationship but undoubtedly this can work in both directions – poverty usually adds to social exclusion while social exclusion (particularly more severe, like e.g. ostracism) can lead to poverty. Already at the time of emergence of victimology it was observed that victimization does not concern all members of a society to the same degree. Some social groups become crime victims more often than others. Certain categories of people were recognized as particularly vulnerable to wrongful deeds. In 1947 Hans von Hentig drafted up the first categorisation of persons who were at an increased risk of victimization. It included particular categories of people whose psychological, physical, and behavioural features predispose them to the role of a victim. The author listed larger social groups (eg. young people or women) but also such groups which are included in the context of social exclusion today. He claimed that, among others, mentally ill, retarded, substance dependant are particularly vulnerable to victimisation because their limited perception of situation makes them an easier target to theft, con or fraud. He listed immigrants who are in cultural conflict and rejected by the majority as „aliens”, the poor, and people with emotional problems as all these weaknesses could be easily used by criminals. Other minorities faced similar problems. Social inequality touches upon them in a greater degree and this increases the risk of victimisation. Today, we speak of victimisation of minorities also in the context of prejudice-motivated crimes and the elderly are one of the most vulnerable groups. Benjamin Mendelsohn accented not individual features of victims but their behaviour in cer-tain situational context. According to the author, persons whose behaviour infringes principles of social co-existence and, as a consequence, who put themselves at risk of marginalization, are exactly those who can easily become victims. Living apart from the society and contrary to its rules after all influences the risk of victimization.
References
- Albrecht H.J., Criminalization and Victimization of Immigrants in Germany [w:] S. Palidda (red.), Racial Criminalization of Migrants in the 21st Century, Ashgate, Farnham-Burlington 2011.
- Bauman Z., Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.
- Bauman Z., Zbędni, niechciani, odtrąceni – czyli o biednych w zamożnym świecie, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, t. 42, nr 2, s. 3-18.
- Bibbings L.S., The heterostate: hegemonic heterosexuality and state power [w:] R. Coleman, J. Sim, S. Tombs, D. White (red.), State, Power, Crime, Sage, London-Thousand Oaks-New Delhi- Singapore 2009.
- Bieńkowska E., Wiktymologia. Koncepcje, kierunki badań, perspektywy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa- Kraków, 1992.
- Binczycka-Anholzer M., Medyczne i kryminologiczne aspekty przemocy wobec ludzi starszych [w:] M. Binczycka-Anholzer (red.), Agresja i przemoc a zdrowie psychiczne, PTHP, Warszawa-Poznań 2001.
- Brogden M., Nijhar P., Crime, Abuse and the Elderly, Willan, Cullompton-Portland 2009.
- Burgess A.W., Regehr C., Roberts A.R., Victimology. Theories and applications, Boston- Toronto-London-Singapore.
- Burnett J., Racism and the State: authoritarianism and coercion [w:] R. Coleman, J. Sim, S. Tombs, D. White (red.), State, Power, Crime, Sage, London-Thousand Oaks-New Delhi-Singapore 2009.
- Chakraborti N., Garland J., Hate Crime. Impact, Causes and Responses, SAGE, Los Angeles- London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2009.
- Chamard S., Routine Activities [w:] E. McLaughlin, T. Newburn (red.), The SAGE Handbook of Criminological Theory, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2010.
- Chivite-Matthews N., Maggs P., Crime, Policing and Justice: The Expierience of Older People, Home Office, London 2002.
- Christie N., Dogodni wrogowie [w:] M. Fajst, M. Płatek (red.), W kręgu kryminologii romantycznej, "Liber", Warszawa 2004.
- Cohen L.W., Felson M., Social Change and crime rate trends. A routine activity approach, „American Sociological Review” 1979, t. 44, nr 4.
- Criminal victimization of people with mendal illness, Consensus Project 2005, consensusproject.org [dostęp: maj 2006 r.].
- Croall H., Social class, social exclusion, victims and crime [w:] P. Davies, P. Francis, Ch. Greer (red.), Victims, Crime and Society, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore- Washington DC 2010.
- Daigle L.E., Victimology. A Text/Reader, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2012.
- Deem D., Nerenberg L., Titus R., Victims of Financial Crime [w:] R.C. Davis, A.J. Lurigio, S. Herman (red.), Victims of Crime, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2013.
- Dijk J. van, Manchin R., Kesteren J. van, Nevala S., Hideg G., The Burden of Crime in the EU. Research Report: A Comparative Analysis of the European Crime and Safety Survey (EU ICS) 2005, Universiteit van Tilburg, Tilburg 2005.
- Duggan M., Queering Conflict. Examining Lesbian and Gay Experiences of Homophobia in Northern Ireland, Ashgate Pub., Farnham-Burlington 2012.
- Durda R., Krzywdzenie na starość. Analiza danych telefonu „Niebieskiej Linii”, „Niebieska Linia” 2006.
- EU-MIDIS: European Union Minorities and Discrimination Survey. Main Results Report, European Union Agency for Fundamental Rights, 2009.
- Foucault M., Nadzorować i karać, Fundacja Aletheia, Warszawa 1998.
- Frieske K.W., Wprowadzenie: pesymistyczne wnioski teoretycznych komplikacji [w:] K.W. Frieske (red.), Utopie inkluzji. Sukcesy i porażki programów reintegracji społecznej, IPiSS, Warszawa 2004.
- Frysztacki K., Socjologia problemów społecznych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009.
- Furstenberg F., Public reaction to crime in the street, „American Scholar” 1971, t. 40, nr 4, s. 601-610.
- Fuszara M., Zmiana w świadomości kobiet w Polsce w latach dziewięćdziesiątych [w:] M. Fuszara (red.), Kobiety w Polsce na przełomie wieków. Nowy kontrakt płci?, ISP, Warszawa 2002.
- Gaetz S., Safe Streets for Whom? Homeless Youth, Social Exclusion, and Criminal Victimization, „Canadian Journal of Criminology and Criminal Justice” 2004, t. 46, nr 4, s. 423-455.
- Gajewska D., Kühn G., Popławska A., Suda A., Problem handlu dziećmi w Polsce i na świecie, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 2012.
- Garland J., The victimisation of the goths and the boundaries of hate crime [w:] N. Chakraborti (red.), Hate Crime. Concepts, policy, future directions, Taylor and Francis, Cullompton-Portland 2010.
- Geremek B., Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu XIV–XV wiek, Poznań 2003.
- Giddens A., Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
- Goffman E., Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2011.
- Goffman E., Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
- Goldschneider M., Przestępczość w wielkim mieście. Empiryczna weryfikacja teorii ekologicznych w kryminologii, Warszawa 2010.
- Gontarczyk E., Kobiecość i męskość jako kategorie społeczno-kulturowe w studiach feministycznych, Eruditius, Poznań 1995.
- Goodey J., Migration, crime and victimhood. Responses to sex trafficking in the UE, „Punishment and Society” 2003, t. 5, nr 4.
- Green P., Ward T., Violence and the State [w:] R. Coleman, J. Sim, S. Tombs, D. White (red.), State, Power, Crime, SAGE, London-Thousand Oaks-New Delhi-Singapore 2009.
- Grove L., Tseloni A., Tilley N., Crime, Inequality, and Change in England and Wales [w:] J. van Dijk, A. Tseloni, G. Farrell (red.), The International Crime Drop. New Directions in Research, Palgrave Macmillan, Basingstoke-New York 2012.
- Grover C., Crime and inequality, Willan Pub., Cullompton- Portland 2008.
- Gruszczyńska B., Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty prawnokryminologiczne, Wolters Kluwer Polska, Kraków 2007.
- Hacker H.M., Kobiety jako grupa mniejszościowa [w:] T. Hołówka (red.), Nikt nie rodzi się kobietą, Czytelnik, Warszawa 1982.
- Hales L., Gelsthorpe L., The criminalization of migrant women, Cambridge 2012.
- Hallworth S., Young T., Street Collectives and group delinquency [w:] E. McLaughlin, T. Newburn (red.), The SAGE Handbook of Criminological Theory, Sage, Los Angeles-London- New Delhi-Singapore-Washington DC 2010.
- Heisler C.J., Elder Abuse [w:] R.C. Davis, A.J. Lurigio, S. Herman (red.), Victims of Crime, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2013.
- Hoyle C., Feminism, victimology and domestic violence [w:] S. Walklate (red.), Handbook of Victims and Victimology, Willan, Cullompton-Portland 2007.
- Iganski P., ‘Hate Crime’ and the city, Policy Press, Bristol 2008.
- Independent Inquiry into Inequalities in Health, Stationery Office (TSO), London 1998.
- Jernow A., Hate Crime Laws. A practical guide, OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), Warszawa 2009.
- Jóźko M., Mniejszości seksualne w Polsce w świetle badań ankietowych [w:] I. Krzemiński (red.), Naznaczeni. Mniejszości seksualne w Polsce. Raport 2008, Instytut Socjologii Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2009.
- Karstedt S., Contextualizing mass atrocity crimes. The dynamics of ‘extremely violent societies’, „European Journal of Criminology” 2012, t. 9, nr 5.
- Karsznicki K., Przestępstwa popełniane z pobudek rasistowskich lub ksenofobicznych, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 2, s. 16-42.
- Kercher G., Kuo C., Victimization of Immigrants in Houston, Crime Victims' Institute, Criminal Justice Center, Sam Houston State University, Houston 2008.
- Kiersztyn A., Czy bieda czyni złodzieja? Związki między bezrobociem, ubóstwem a przestępczością, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
- Klaus W., Integracja – marginalizacja – kryminalizacja, czyli o przestępczości cudzoziemców w Polsce, „Archiwum Kryminologii” 2010, t. XXXII, s. 81-155, https://doi.org/10.7420/AK2010D.
- Klaus W., Niełaczna M. (red.), Przestrzeganie praw osób pozbawionych wolności. O monitorowaniu jednostek penitencjarnych, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa 2008.
- Klaus W., Rusiłowicz K. (red.), Migracja to nie zbrodnia. Raport z monitoringu strzeżonych ośrodków dla cudzoziemców, Warszawa 2012.
- Klaus W., Zbieranie danych o zjawiskach rasistowskich w Polsce. Raport z badań [w:] W. Klaus, J. Frelak (red.), Metodologia przygotowania bazy danych do identyfikacji zdarzeń o charakterze dyskryminacyjnym, ksenofobicznym czy rasistowskim, Warszawa 2010.
- Kondracka M., Spotkanie z Innym – refleksje teoretyczno-empiryczne [w:] L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska- Simon (red.), Społeczeństwo wobec Innego. Kategoria Innego w naukach społecznych i życiu publicznym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010.
- Korzeniowski K. i in., Przemoc w rodzinie wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Część I – raport z badania ogólnopolskiego, Warszawa 2009.
- Kossowska A., Wykluczenie społeczne a przestępczość – wybrane aspekty [w:] A. Rzepliński, I. Rzeplińska, M. Niełaczna, P. Wiktorska (red.), Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga pamiątkowa dedykowana prof. dr. hab. Teodorowi Szymanowskiemu, Lex a Wolters Kluwer Business, Warszawa 2013.
- Krzemiński I., Społeczeństwo i ludzki los. Wprowadzenie do raportu z badania osób LGBT 2008 [w:] I. Krzemiński (red.), Naznaczeni. Mniejszości seksualne w Polsce. Raport 2008, Instytut Socjologii Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2009.
- Lakowska M., Paszkiewicz W., Wiechcińska A., Wyprawa PoMoc. Poradnik dla osób doznających przemocy w rodzinie, Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia", Warszawa 2008.
- Lister R., Bieda, "Sic!", Warszawa 2007.
- Lurigio A.J., Canada K.E., Epperson M.W., Crime Victimization and Mental Illness [w:] R.C. Davis, A.J. Lurigio, S. Herman (red.), Victims of Crime, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2013.
- Manual on Victimization Surveys, United Nations, Geneva 2010.
- Mazowiecka L. (red.), Wiktymizacja wtórna. Geneza, istota i rola w przekształcaniu polityki traktowania ofiar przestępstw, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
- Mikulska A., Rasizm w Polsce. Raport z badań wśród osób, które doświadczyły przemocy ze względu na swoje pochodzenie etniczne, rasowe lub narodowe, Warszawa 2010.
- Niełaczna M., Zmiany za murami? Stosowanie standardów postępowania z więźniami w Polsce, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa 2011.
- Ottosson D., With the government in our bedrooms. A survey on the laws over the world prohibiting consenting adult sexual same-sex acts, International Lesbian and Gay Association 2006.
- Pain R., Old Age and Victimisation [w:] P. Davies, P. Farncis, V. Jupp (red.), Victimisation. Theory, Research and Policy, Palgrave Macmillan, Basingstoke-New York 2003.
- Pantazis C., “Fear of crime”, vulnerability and poverty: evidence for the British Crime Survey, „British Journal of Criminology” 2000, t. 40, nr 3, s. 414-436.
- Pawłowski A., Cyganie. Studia nad przestępczością, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1973.
- Perkins C.A., Age Patterns of Victims of Serious Violent Crime, Bureau of Justice Statistics, Washington 1997.
- Perry B., The Sociology of Hate. Theoretical Approaches’ [w:] B. Levin (red.), Hate Crimes, Vol. 1, Understanding and Defining Hate Crime, Praeger, Westport 2009.
- Poczik S., Integration problems of the Roma in Europe and Hungary. Exclusion, persecution, deviance, crime and victimization [w:] E. W. Pływaczewski (red.), Current problems of the penal law and criminology, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
- Polacy wobec zjawiska przemocy w rodzinie oraz opinie ofiar, sprawców i świadków o występowaniu i okolicznościach występowania przemocy w rodzinie. Wyniki badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2007.
- Price M., Klingner J., Ball P., Preliminary Statistical Analysis of Documentation of Killings in the Syrian Arab Republic, The Benetech Human Rights Program, Palo Alto 2013.
- Rahola F., The Detention Machine [w:] S. Palidda (red.), Racial Criminalization of Migrants in the 21st Century, Ashgate, Farnham-Burlington 2011.
- Raś D., Rodziny ubogie i przestępczość od XVI do XX wieku. Warunki życia, badania psychologiczno- społeczne, dobroczynność i wychowanie młodzieży, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2011.
- Report on Racism and Xenophobia in the Member States of the EU, European Union Agency for Fundamental Rights 2007.
- Rock P., Approaches to victims and victimisation [w:] E. McLaughlin, T. Newburn (red.), The SAGE Handbook of Criminological Theory, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2010.
- Schneider H.J., Viktimologie [w:] W. Seitz (red.), Kriminal- und Rechtspsychologie. Ein Handbuch in Schlüsselbegriffen, Urban und Schwarzenberg, München-Wien-Baltimore 1983.
- Siemaszko A., Granice tolerancji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
- Siemaszko A., Kogo biją, komu kradną. Przestępczość nie rejestrowana w Polsce i na świecie, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.
- Sławik K., Prawno-kryminalistyczne środki przeciwdziałania zagrożeniom (zwłaszcza osób starszych), Wydawnictwo Naukowe "Semper", Warszawa 2010.
- Spalek B., Crime victims. Theory, policy and practice, Macmillan, Basingstoke-New York 2006.
- Społeczna świadomość zagrożeń związanych z handlem ludźmi i podejmowaniem pracy za granicą, TNS OBOP, Ambasada Brytyjska, Warszawa 2007.
- Szarfenberg R., Kurowska A., Ubóstwo a wielowymiarowa deprywacja, nierówność i wykluczenie społeczne [w:] R. Szarfenberg, C. Żołędowski, M. Theiss (red.), Ubóstwo i wykluczenie społeczne – perspektywa poznawcza, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2010.
- Szarfenberg R., Marginalizacja i wykluczenie społeczne – panorama językowo-teoretyczna [w:] R. Szarfenberg, C. Żołędowski, M. Theiss (red.), Ubóstwo i wykluczenie społeczne – perspektywa poznawcza, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2010.
- Szukalski P., Ageizm – przejawy indywidualne i instytucjonalne [w:] M. Halicka, J. Halicki, A. Sidorczuk (red.), Człowiek dorosły i starszy w sytuacji przemocy, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2009.
- Świerszcz J., Cieślik H., Niedzielska E., Postawy i potrzeby młodzieży wobec tematyki homofobii i homoseksualności. Analiza danych z badania ankietowego [w:] J. Świerszcz (red.), Lekcja równości. Postawy i potrzeby kadry szkolnej i młodzieży wobec homofobii w szkole, Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa 2012.
- Świerszcz J., Przemoc motywowana homofobią – badanie i wyniki [w:] M. Makuchowska (red.), Przemoc motywowana homofobią. Raport 2011, Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa 2011.
- Tilley N., Tseloni A., Farrell G., Income disparities of burglary risk. Security Availability during the Crime Drop, „British Journal of Criminology” 2011, t. 51, nr 2, s. 296-313.
- Tilly C., Coercion, Capital and European States, AD 990–1992, B. Blackwell, Oxford 1992.
- Tobiasz-Adamczyk B. (red.), Przemoc wobec osób starszych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
- Valluy J., The Metamorphosis of Asylum in Europe: From the origins of ‘Fake Refugees’ to their Internment [w:] S. Palidda (red.), Racial Criminalization of Migrants in the 21st Century, Ashgate, Farnham-Burlington 2011.
- Wacquant L., Więzienia nędzy, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2009.
- Wahidin A., Powell J., Old Age, victims and crime [w:] P. Davies, P. Francis, Ch. Greer (red.), Victims, Crime and Society, Sage, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2010.
- Walby S., Allen J., Domestic Violence, Sexual Assault and Stalking. Findings from the British Crime Survey, Home Office Research, Development and Statistics Directorate, London 2004.
- Wenzel M., Charakterystyka społeczna ofiar handlu ludźmi. Raport z badań jakościowych, Zakład Badań Naukowych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Warszawa 2005.
- Wilson D., Violent Predatory Crime [w:] S. Hall, S. Winlow (red.), New Directions in Criminological Theories, Routledge, London-New York 2012.
- Wolfgang M.E., Victim-Precipitated Criminal Homicide [w:] J.E. Jacoby (red.), Classics of Criminology, Waveland Press Inc., Prospect Heights 1988.
- Young J., Crime and social exclusion [w:] M. Maguire, R. Morgan, R. Reiner (red.), The Oxford Handbook of Criminology, Oxford University Press, Oxford 2002.