No. XXXIX (2017)
Articles

Labour Market Criminology

Zbigniew Lasocik
University of Warsaw, Faculty of Political Science and International Studies, Human Trafficking Studies Center

Published 2017-01-02

Keywords

  • rynek pracy,
  • prawo rynku pracy,
  • kryminologia rynku pracy,
  • praca przymusowa

How to Cite

Lasocik, Z. (2017). Labour Market Criminology. Archives of Criminology, (XXXIX), 27–70. https://doi.org/10.7420/AK2017B

Abstract

The aim of the article is to bring attention to certain aspects of the labour market which are not in themselves criminal offenses but can definitely be considered as negative. The labour market has already been studied as an arena of market games as well as a place where the rights of the employee are infringed upon. My intention was to apply concepts from criminal science to the labour market. For the purposes of the text, I adopted a broad definition of this science, viewing it as deepened reflection on the state of society, asking questions about the origins of public order and considering the social consequences of negative actions and behaviour. Scholarly works and press articles commonly employ the term ‘labour market’, but this is a misleading designation because unlike in the commodity market, here we are not talking about supply vs demand, while the price is not a key element of free market play. Moreover, the commodity market is all about exchange, the result being a change of ownership status. Meanwhile, in the labour market a special type of social relationship is established, known as employment. Unlike on the commodity market, in the labour market the ‘commodity’ itself, i.e. the person, takes part in making market decisions. To be more precise, we should say that participation in decision-making belongs to the person as the key provider of the commodity sold, i.e. work. The labour market is also an arena of purely social interactions because it is here that the employer and employee meet (also literally). Sometimes this meeting produces negative consequences for one of the parties, although more often for the employee. In this context the role of the state as a regulator that can undertake preventive measures (setting up legal and other types of standards to prevent violations) or follow-up measures (building a system of effective redress should violations occur), emerges. In my view, the complex network of such dependencies and relations as described above should be the focus of labour market criminology. To facilitate description of the social reality considered I propose to introduce a new notion, namely labour market tort. Any action on the part of a market participant that has the potential to infringe upon the rights or holdings of another participant and which endangers common goods such as public order or justice should be considered a case of such tort, as should any action that undermines the economic and social purpose of work. I also propose to develop a new instrument of criminal labour market analysis which I have tentatively called the degree of disturbance on the labour market. This degree could be measured with the number of torts on the labour market per every 100,000 employees. I would also like to propose a theoretical model of analysing violations of public order on the labour market as well as a scheme of dependence between the basic components of the phenomenology of such violations. Departing from the premise that the aim of criminal science is to describe and explain social reality, I have tried to identify areas that are prone to violations of public order on the labour market, which areas could serve to identify types of torts on the labour market. Among these are the purely economic dimension of the labour market, the rights and duties of its participants with regard to one another, the human dimension of work, i.e. work from a social perspective, and finally the so-called arrangement of market forces which determine whether we are dealing with an employee’s or employer’s market. The article also includes a review of the legal regulations pertaining to work, a brief report on pilot empirical research concerning labour market tort, an analysis of data concerning violations of employee rights and an attempt to describe the phenomenon of forced labour as one of the gravest pathologies of the contemporary labour market.

References

  1. Bieńkowska E., Wpływ zachowania ofiary na rozstrzygnięcie sprawy o zgwałcenie, Ossolineum, Warszawa 1984.
  2. Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, ARCHE, Gdańsk 1999.
  3. Bulenda T., Przymus pracy i wykorzystywanie pracowników – aspekty etyczne i prawne [w:] Z. Lasocik (red.), Handel ludźmi – zapobieganie i ściganie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
  4. Churski P., Teoretyczne podstawy rynku pracy, http://www.staff.amu.edu.pl/~chur/pliki/TEORETYCZNE%20PODSTAWY%20RYNKU%20PRACY.pdf [dostęp: 16.07.2016].
  5. Co dalej z umowami śmieciowymi?, http://infostrow.pl/wiadomosci/co-dalej-z-umowami-smieciowymi/cid,73121,a [dostęp: 16.07.2016].
  6. Cohen L.E., Felson M., Social Change and Crime Rate Trends: A Routine Activity Approach, „American Sociological Review” 1979, t. 44, nr 4, s. 588-608.
  7. Dahlback O., Analyzing rational crime – models and methods, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht-Boston-London 2003.
  8. Decyzja nr 125 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 kwietnia 2013 r. w sprawie funkcjonowania Krajowego Systemu Informacyjnego Policji, Dz.U. K.G.P, Warszawa dnia 6 kwietnia 2013 r., poz. 28.
  9. Decyzja ramowa Rady 2002/629/WSiSW w sprawie zwalczania handlu ludźmi, Dz.U. WE L 203 z 1.08.2002.
  10. Drozd A., Ochrona danych osobowych pracownika (kandydata) po nowelizacji kodeksu pracy, „Praca i Zabezpieczenie Socjalne” 2004, nr 1.
  11. Dukiet-Nagórska T. (red.), Kodeks karny. Część ogólna, szczególna i wojskowa, LexisNexis, Warszawa 2010.
  12. Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r., Dz.U. 1999 Nr 8, poz. 67.
  13. Falandysz L., W kręgu kryminologii radykalnej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
  14. Filipowicz J., Lasocik Z., Wieczorek Ł., Praca przymusowa – zagrożone sektory gospodarki i pomoc ofiarom, Ośrodek Badań Handlu Ludźmi UW, Warszawa 2010.
  15. Garlicki L., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz IV, Artykuł 65, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005.
  16. http://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-9 [dostęp: 16.07.2016]
  17. http://www.handelludzmi.eu/hl/baza-wiedzy/krajowy-plan-dzialan/krajowy-plan-dzialan-pr [dostęp: 3.08.2016].
  18. http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---declaration/documents/publication/wcms_146622.pdf [dostęp: 9.08.2016].
  19. Itzkovich Y., Heilbrunn S., The Role of Co-Workers’ Solidarity as an Antecedent of Incivility and Deviant Behavior in Organizations, „Deviant Behavior” 2016, t. 37, nr 8.
  20. Kędziora K., Śmiszek K., Dyskryminacja i mobbing w zatrudnieniu, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  21. Konwencja (nr 95) dotycząca ochrony płacy, przyjęta w Genewie dnia 1 lipca 1949 r., Dz.U. 1955 Nr 38, poz. 234.
  22. Konwencja nr 105 o zniesieniu pracy przymusowej, przyjęta w Genewie dnia 25 czerwca 1957 r. przez Konferencję Ogólną Międzynarodowej Organizacji Pracy, Dz.U. 1959 Nr 39, poz. 240.
  23. Konwencja nr 138 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca najniższego wieku dopuszczenia do zatrudnienia, przyjęta w Genewie dnia 26 czerwca 1973 r., Dz.U. 1978 Nr 12, poz. 53.
  24. Konwencja Nr 182 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca zakazu i natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci, przyjęta w Genewie dnia 17 czerwca 1999 r., Dz.U. 2004 Nr 139, poz. 1474.
  25. Konwencja nr 29 dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej, przyjęta w Genewie dnia 28 czerwca 1930 r., Dz.U. 1959 Nr 20, poz. 122.
  26. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284.
  27. Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi z 2005 r., Dz.U. 2009 Nr 20, poz. 107.
  28. Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.
  29. Kozielecki J., Koncepcje psychologiczne człowieka, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1995.
  30. Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi na lata 2005-2006, http://www.handelludzmi.eu/hl/baza-wiedzy/krajowy-plan-dzialan/6337,Krajowy-Program-Zwalczania-i-Zapobiegania-Handlowi-Ludzmi-na-lata-2005-2006.html [dostęp: 17.07.2016].
  31. Kryńska E., Kwiatkowski E., Podstawy wiedzy o rynku pracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.
  32. Lasocik Z., O handlu ludźmi w Polsce, czyli o ewolucji zjawiska i budowie systemu jego eliminowania, „Archiwum Kryminologii” 2012, t. XXXIV, s. 481-529, https://doi.org/10.7420/AK2012L.
  33. Lasocik Z., Rekosz-Cebula E., Potrzeba stworzenia nowej metodologii badania zjawiska pomocy domowej, [w:] Tworzenie nowej jakości w systemie eliminowania handlu ludźmi w Polsce – raport z badań, Ośrodek Badań Handlu Ludźmi UW, Warszawa 2016.
  34. Lasocik Z., Rekosz-Cebula E., Wieczorek Ł., Handel ludźmi do pracy przymusowej: mechanizmy powstawania i efektywne zapobieganie, Rada Państw Morza Bałtyckiego, Warszawa-Sztokholm 2014.
  35. Lasocik Z., Wieczorek Ł., Handel ludźmi do pracy przymusowej w Polsce. Raport z badań, Ośrodek Badań Handlu Ludźmi, Warszawa 2011.
  36. Lasocik Z., Zabójstwo jako teatrum – wstępne wyniki badań empirycznych [w:] B. Stańdo-Kawecka, K. Krajewski (red.), Problemy penologii i praw człowieka na początku XXI stulecia, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
  37. Levitt S.D., Dubner S.J., Freakonomia. Świat od podszewki, Wyd. Helion, Gliwice 2006.
  38. Milewski R. (red.), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
  39. Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Znak, Kraków 2011.
  40. Ossowski S., O strukturze społecznej, PWN, Warszawa 1982.
  41. Ośrodek Badań Handlu Ludźmi UW, Handel ludźmi do pracy przymusowej w Polsce. Sektory w gospodarce podatne na wykorzystywanie ludzi do pracy przymusowej oraz struktura pomocy dla ofiar pracy przymusowej w Polsce, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---declaration/documents/publication/wcms_146622.pdf [dostęp: 9.08.2016].
  42. Pracodawcy na potęgę łamią przepisy, „Trzeba zmienić prawo”, http://tvn24bis.pl/wiadomosci-gospodarcze,71/pracodawcy-na-potege-lamia-przepisy-trzeba-zmienic-prawo,485006.html [dostęp: 4.11.2004].
  43. Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r., Dz.U. 2005 Nr 18, poz. 160.
  44. Radecki W., Granice ingerencji prawa karnego w stosunki pracy, „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 6, s. 7-25.
  45. Reginia-Zacharski J., Rwanda. Wojna i ludobójstwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
  46. Schmalleger F., Criminology Today. An Integrative introduction, Prentice Hall, New Jersey 1999.
  47. Sitarz O., Wątpliwości i kontrowersje wokół definicji handlu ludźmi, „Archiwum Kryminologii” 2010, t. XXXII, s. 327-344, https://doi.org/10.7420/AK2010J.
  48. Sobczak K., Gospodarka w ujęciu konstytucyjnym, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1997, nr 12, s. 2-6.
  49. Sorrentino L., Jokinen A., Guidelines to prevent abusive recruitment, exploitative employment and trafficking of migrant workers in the Baltic Sea region, HEUNI, Helsinki 2014.
  50. Sullivan L.E. (red.), The SAGE Glossary of the Social and Behavioral Sciences, SAGE, Los Angeles-London-New Delhi-Singapore-Washington DC 2009.
  51. Świątkowski A., Kodeks pracy. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  52. Świda W. (red.), Kryminologia, PWN, Warszawa 1977.
  53. Unterschütz J., Karnoprawna ochrona praw osób wykonujących pracę zarobkową, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  54. Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 2012, poz. 769.
  55. Ustawa z dnia 16 stycznia 1930 r. w sprawie ratyfikacji konwencji w sprawie niewolnictwa, podpisanej w Genewie dnia 25 września 1926 r., Dz.U. 1930 Nr 6, poz. 48.
  56. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004 Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.
  57. Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy - Kodeks postępowania karnego, Dz.U. 2010 Nr 98, poz. 626.
  58. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U. 1974 Nr 24, poz. 141 z późn. zm.
  59. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, Dz.U. 1997 Nr 88, poz. 553.
  60. Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, Dz.U. 2003 Nr 166, poz. 1608.
  61. Wąsek A., Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część szczególna. T. I, Komentarz do artykułów 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  62. Wieczorek Ł., Praca przymusowa – zagadnienia prawne i kryminologiczne, INP PAN, Warszawa 2014 (niepublikowana praca doktorska).
  63. Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997 r., Libert, Warszawa 2000.
  64. Włodarczyk R.W. (red.), Społeczna gospodarka rynkowa, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  65. Wratny J., Państwo jako regulator stosunków pracy – tendencje zmian, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2004, nr 10, s. 2-7.
  66. Wyrok SN z 4.04.2002 r., I PKN 776/00, OSNP 2004, nr 6, poz. 94.
  67. Zmiany w kodeksie pracy. Koniec śmieciówek?, http://superbiz.se.pl/wiadomosci-biz/zmiany-w-kodeksie-pracy-koniec-smieciowek_863826.html [dostęp: 17.07.2016].