Abstract
A child can participate in mediation in criminal cases where he/she is a party to the proceedings and in juvenile cases. This occurs in the basic situations where he/she is either the perpetrator or the victim of a criminal act. These are obviously very different roles. A child is involved in proceedings for different purposes when he/she has been wronged than when he/she is the wrongdoer. In either case, however, the child requires special protection and treatment on account of his/her physical, psychological, emotional and intellectual immaturity. The Polish legislature recognises this and has introduced special provisions for children, i.e. juvenile and youth offenders and minor victims. Mediation with juveniles has acquired its own regulations. It might not be overly popular, but it is relatively well formulated. There are no such special provisions, however, for minor victims of criminal acts. Nor has this issue been given much consideration in the literature. As if that were not worrying enough, the key statement of the courts (Supreme Court Decision I KZP 9/12 of 20 June 2012) gives additional cause for concern as it shows that the objectives and principles of mediation are not sufficiently understood by the Supreme Court.
Determining whether mediation can be conducted with a child who has been wronged by a crime committed by one of his/her parents is the primary goal the authors have set themselves. This does not so much concern the normative layer - where the law does not impose any limitations - as the ability of the child to take part in a mediation meeting and the possibility of assuring him/her adequate protection.
These considerations raise several detailed issues whose specifications require a “child”, a “victim” and a “wronged party”. The nature of reconciliation and forgiveness, as distinctive features of mediation agreements, have to be analysed. Whether certain types of criminal cases (and not just those involving children) are suitable for mediation proceedings is another question that has to be answered). Children are often victims of violent crimes. These types of cases are highly contentious in the context of mediation, even when the victims are adults. This issue is evaluated against the main principles of mediation, viz. that it be voluntary and that the two sides be evenly matched.
Accepting the admissibility of children participating in mediation raises the following questions as to how this admissibility is to be qualified: the minimum age of the child; representation of the child by a parent, guardian or probation officer; and special mediator training.
The problems identified in the study acquire a particularly drastic dimension when the perpetrators of crimes against children happen to be the children’s own parents. Mediation between a child-victim and a perpetrator-parent is so fraught with danger as to make it inadmissible in such cases.
The authors’ reservations concerning mediation with minor victims do not apply to mediation with juvenile perpetrators. This is because perpetrators have a different role in the proceedings and the proceedings themselves serve different purposes in juvenile cases. Similarly, these reservations become otiose when the victim enters into mediation as a child after attaining his/her majority (e.g. pursuant to Art. 101 § 4 of the Criminal Code).
References
- Banasik K., Uwagi do art. 66 § 3 kodeksu karnego, „Prokuratura i Prawo” 2008, nr 7-8, s. 20-27.
- Bieńkowska E., Mediacja w sprawach karnych i nieletnich. Kiedy organ procesowy może (a nawet powinien) odwołać się do postępowania mediacyjnego [w:] L. Mazowiecka (red.), Mediacja, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2009.
- Birch A., Malim T., Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do dorosłości, tłum. J. Łuczyński, M. Olejnik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
- Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Wydawnictwo Arche, Gdańsk 2001.
- Bojarski T., Kruk E., Skrętowicz E., Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2014.
- Boratyńska K.T. [w:] U. Danilczuk, K.T. Boratyńska (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009.
- Bossowski J., Ewolucja postępowania dowodowego w procesie karnym, Fiszer i Majewski, Poznań 1924.
- Carr A., Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach, tłum. Z.A. Królicki, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2009.
- Chlebowicz P., Kotowska-Romanowska M., Problematyka mediacji z perspektywy wiktymologicznej [w:] T. Cielecki, J.B. Banach-Gutierrez, A. Suchorska (red.), Pozycja ofiary w procesie karnym – standardy europejskie a prawo krajowe, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2008.
- Consedine J., Sprawiedliwość naprawcza. Przywrócenie ładu społecznego, tłum. M. Wolodźko, K. Gradoń, Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej, Warszawa 2004.
- Cordes D., Pojednanie sprawcy z ofiarą jako pozasądowa forma rozwiązania konfliktu [w:] E. Bieńkowska (red.), Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą: materiały konferencji międzynarodowej (Warszawa, 26–27 styczeń 1995), Stowarzyszenie Penitencjarne „Patronat”, Warszawa 1995.
- Czachórski W. (red.), System prawa cywilnego. T. 4, Prawo spadkowe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław-Warszawa 1986.
- Czwartosz E., Victim – offender mediation. Short notes from Poland, „Restorative Justice Online” 2004 (listopad), http://www.restorativejustice.org/10fulltext/czwartosz/view.
- Daszkiewicz K., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2000.
- Dąbrowska U. [w:] J. Ignaczewski (red.), Rozwód i separacja, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012.
- Debesse M. (red.), Psychologia dziecka, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1963.
- Department of Economic and Social Affairs Division for the Advancement of Women, Handbook for Legislation on Violence against Women, United Nations, New York 2009.
- Dudka K., Skuteczność instrumentów ochrony praw pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym w świetle badań empirycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2006.
- Ereciński T. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, Część pierwsza – Postępowanie rozpoznawcze, LexisNexis Polska, Warszawa 2009.
- Forward S., Toksyczni rodzice, tłum. R. Grażyński, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 1994.
- Gójska A., Huryn V., Mediacja w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007.
- Grajewski J. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1, Komentarz do art. 1-424 k.p.k., Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2006.
- Grajewski J., Steinborn S. [w:] L.K. Paprzycki (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1, Komentarz do art. 1-424, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.
- Grillo T., The mediation alternative: Process dangers for women, „The Yale Law Journal” 1991, t. 100, nr 6.
- Grodziecka M., Mediacja w sytuacjach przemocy domowej na tle doświadczeń polskich i zagranicznych (zagadnienia wybrane w postępowaniu uproszczonym) [w:] D. Gil (red.), Gwarancje pokrzywdzonych w postępowaniach szczególnych, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.
- Gubiński A., Zgoda pokrzywdzonego, „Państwo i Prawo” 1960, t. XV, z. 7, s. 47-57.
- Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. T. 1, Komentarz do art. 1-296, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
- Hołyst B., Kryminalistyka, LexisNexis, Warszawa 2010.
- Hughes P.M., Na czym polega wybaczanie? [w:] J. Hołówka (red.), Filozofia moralności. Wina, kara, wybaczenie, tłum. D. Gałecki, Fundacja Aletheia, Warszawa 2000.
- Irving H., Benjamin M., Family Mediation. Contemporary Issues, Sage Publications, Thousand Oaks 1995.
- Kardas P., [w:] P. Hofmański (red.), System prawa karnego procesowego. Zagadnienia ogólne, t. 1, cz. 1, LexisNexis Polska, Warszawa 2013.
- Klubińska M., Glosa do uchwały z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. I KZP 9/12, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 2.
- Kornak M., Małoletni jako świadek w procesie karnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009.
- Kosonoga J., Małoletni jako świadek przestępstwa (wybrane zagadnienia proceduralne), „Państwo i Prawo” 2006, nr 3, s. 70-85.
- Kosonoga J., Przesłuchanie pokrzywdzonego w trybie art. 185a k.p.k., „Prokuratura i Prawo” 2004, nr 1, s. 63-69.
- Kozioł T., Glosa do uchwały SN z 30 IX 2003 r., I KZP 19/03, „Państwo i Prawo” 2004, nr 7.
- Krawiec A.Z., Małoletni pokrzywdzony w polskim procesie karnym, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2012.
- Krytkowska E., Wykorzystanie mediacji w procesie wychowania, „Mediator” 2013, t. 64, nr 1.
- Księżak P., Przebaczenie w polskim prawie cywilnym, „Państwo i Prawo” 2006, nr 11, s. 54-66.
- Kuć M., Wiktymologia, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
- Kulesza C., Mediacja a system wymiaru sprawiedliwości. Szanse, ograniczenia, zagrożenia [w:] E. Bieńkowska (red.), Teoria i praktyka pojednania ofiary ze sprawcą. Materiały konferencji międzynarodowej (Warszawa, 26-27 styczeń 1995), Stowarzyszenie Penitencjarne „Patronat”, Warszawa 1995.
- Kulesza C., Rola pokrzywdzonego w procesie karnym w świetle ustawodawstwa i praktyki wybranych krajów zachodnich, Temida 2, Białystok 1995.
- Kulik M., Przedawnienie karalności i przedawnienie wykonania kary w polskim prawie karnym, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2014.
- Kwiatkowska-Darul V., Przesłuchanie małoletniego świadka w polskim procesie karnym, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 2007.
- Lipowska-Teutsch A., Wychowywać, wyleczyć, wyzwolić, PARPA, Warszawa 1998.
- McCullough M.E., Vanoyen Witvliet W.Ch., The psychology of forgiveness [w:] C.R. Synder, S.J. Lopez (red.), Handbook of Positive Psychology, Oxford University Press, New York 2002.
- Misztal-Konecka J., Pojednanie w prawie karnym (zagadnienia wybrane), „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 12, s. 65-78.
- Mularski K., Czynności podobne do czynności prawnych, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2011.
- Pawelec S., Spółka kapitałowa jako pokrzywdzony w procesie karnym, LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
- Pearson J., Mediating when domestic violence is a factor. Policies and practices in court-based divorce mediation programs, „Mediation Quarterly” 1997, t. 14, nr 4.
- Płatek M., Wstęp I, czyli o miejscu i roli sprawiedliwości naprawczej w systemie sprawiedliwości karnej, [w:] M. Płatek, M. Fajst (red.), Sprawiedliwość naprawcza: idee, teoria, praktyka, Liber, Warszawa 2005.
- Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994.
- Safjan M. [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013.
- Sitarska A., Przemoc w rodzinie a mediacja, „Prokuratura i Prawo” 2006, nr 1.
- Sitarz O., Ochrona praw dziecka w polskim prawie karnym na tle postanowień konwencji o prawach dziecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2004.
- Sitarz O., Problem przedawnienia w prawie polskim i orzecznictwie ETPCz na tle przestępstw popełnianych na szkodę małoletnich [w:] J. Warylewski (red.), Czas i jego znaczenie w prawie karnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.
- Spotowski A., Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialność karna, „Państwo i Prawo” 1972, nr 3, s. 81-87.
- Stanik J.M., Psychologia sądowa: podstawy, badania, aplikacje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
- Stecki L., [w:] J. Rajski (red.), Prawo zobowiązań - część szczegółowa. System prawa prywatnego, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2001.
- Sych W., Wpływ pokrzywdzonego na tok postępowania przygotowawczego w polskim procesie karnym, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2006.
- Tarnowska D., Przesłuchanie pokrzywdzonego przestępstwem określonym w rozdziale XXV k.k., który w chwili czynu nie ukończył 15 lat (art. 185 a KPK), „Przegląd Sądowy” 2004, nr 10, s. 81-88.
- Walker L.E., The Battered Woman, Harper & Row, New York-London 1980.
- Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, LexisNexis, Warszawa 2009.
- Wilejczyk M., Cywilnoprawne znaczenie przebaczenia, „Studia Prawnicze” 2013, nr 1, s. 101-112.
- Wilson J., Dlaczego przebaczenie wymaga skruchy [w:] J. Hołówka (red.), Filozofia moralności. Wina, kara, wybaczenie, tłum. D. Gałecki, Fundacja Aletheia, Warszawa 2000.
- Wójcik D., Czy należy zakazać stosowania mediacji w sprawach o przemoc rodzinną (partnerską) [w:] V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz (red.), Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, Wolters Kluwer Polska, Warszawa-Kraków 2010.
- Wójcik D., Rola mediacji między pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa [w:] A. Marek (red.), System prawa karnego. Zagadnienia ogólne, t. 1, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2010.
- Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2010.
- Zdrada D., Przebaczenie czy przyjęcie?, Centrum Psychoterapii i Leczenia Uzależnień w Sosnowcu [online], http://www.uzaleznienia-sosnowiec.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=73&Itemid=93.
- Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz LEX. T. 1, Komentarz do art. 1-116 k.k., Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
- Zoll A. (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. T. 2, Komentarz do art. 117–277 k.k., Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008.